Historia
O niezaprzeczalnej roli i znaczeniu śląskiej siatkówki na mapie nie tylko Polski, ale i całego świata przekonywać nikogo nie trzeba. Podobnie z resztą, jak o jej historycznych sukcesach, postaciach i wydarzeniach, które stały się symbolami naszego regionu. Jednak kiedy tak naprawdę zaczęła się ta piękna historia i jak kształtowała się aż do lat teraźniejszych?
PRZEDWOJENNE POCZĄTKI
Wydawać by się mogło, że wszystko zaczęło się w roku 1957, razem z powstaniem Okręgowego Związku Piłki Siatkowej w Katowicach, na którego czele stanął Władysław Głuszyński. Jednak historia śląskiej siatkówki sięga ponad 30 lat wcześniej. W 1926 roku powołany do życia został Polski Związek Palanta i Gier Ruchowych (drugi człon nazwy dołączony został po 4 latach), a już po roku przemianowano go na Polski Związek Gier Ruchowych (PZGR) z siedzibą w Katowicach, tworząc tym samym śląskie miasto stolicą polskiej siatkówki. W roku 1928 wydane zostały pierwsze oficjalne przepisy gry w siatkówkę. W 1937 roku Katowice zostały organizatorem ostatnich przed wybuchem II Wojny Światowej mistrzostw Polski w siatkówce kobiet. W latach powojennych siatkówka rozwijała się dość mozolnie.
LATA POWOJENNE
W 1945 roku mistrzostwa okręgu zorganizowane na Śląsku rozegrane zostały jedynie w kategorii mężczyzn, a mistrzem kraju został klub pogoń Katowice. Również w 1945 roku reaktywowany został Śląski Związek Piłki Ręcznej, obejmujący koszykówkę, szczypiorniaka i piłkę siatkową. 2 lata później z wizytą w Katowicach zjawiło się słynne Dynamo Moskwa, z którym w szranki stanęli gracze AZSu Gliwice i Zgody Świętochłowice pod wspólnym sztandarem drużyny Śląsk. Rosyjski klub wygrał to spotkanie 3:0. W 1948 roku Polski Związek Piłki Ręcznej liczył już 20 okręgów, wśród których aż trzy z terenu obecnego Śląska: okręg śląski, bielski i częstochowski. Rok później Polski Związek Piłki Ręcznej zamienił się w Polski Związek Koszykówki, Siatkówki i Szczypiorniaka, a co za tym idzie- nazwę zmieniły także związki okręgowe. Zmiany ustrojowe w latach 50 nie ominęły także sportu. W 1951 roku w miejsce Polskiego Związku powstała Społeczna Sekcja Koszykówki, Siatkówki i Szczypiorniaka, a związki okręgowe zamieniono na sekcje społeczne.
LATA PIĘĆDZIESIĄTE
Do kolejnych zmian doszło już 2 lata później: trzy dyscypliny działające do tej pory pod jednym szyldem rozdzieliły się i tak w 1953 roku do życia powołano Sekcję Piłki Siatkowej, a w Katowicach odbyły się finały Pucharu Polski mężczyzn. Rok 1953 był także początkiem wprowadzania rozgrywek ligowych i momentem powstania tzw. Klasy Wydzielonej, do której awans rok później uzyskali siatkarze AZSu Gliwice. 15 grudnia 1957 roku powołano do życia Polski Związek Piłki Siatkowej, a 30 października 1957- Okręgowy Związek Piłki Siatkowej w Katowicach. Wraz z nowym etapem rozwoju przyszły dla śląskiej siatkówki pierwsze sukcesy sportowe: w 1959 roku brązowy medal mistrzostw Polski powędrowało Górnika 1920 Katowice. Ten sam klub zdobył rok później Puchar Polski, a w 1960 i 1961r- wicemistrzostwo kraju.
LATA SZEŚĆDZIESIĄTE
Na początku lat 60 w szeregach OZPS było aż 75 sędziów, z czego dwóch klasy państwowej. Pod względem ilości drużyn był to najliczniejszy okręgowy związek siatkówki w Polsce. W 1964 roku OZPS w Katowicach zrzeszał już 102 kluby, z czego 3 w najwyższej klasie rozgrywkowej: GKS Katowice (mężczyźni), Kolejarz Katowice (kobiety) i Częstochowianka (kobiety). Cztery lata później zespołów było już 168 (106 męskich i 62 żeńskie), a Śląsk przywitał kolejne wydarzenie historyczne dla regionu- mecz reprezentacji Polski z ówczesnymi mistrzami świata- Japonią, rozegrany w Milowicach.
LATA SIEDEMDZIESIĄTE
Pod koniec 1970 roku 85 śląskich klubów było członkami PZPS, a okręgowy związek wraz z Polskim Związkiem Piłki Siatkowej zaczął wspólnie organizować turnieje międzynarodowe (m.in. „Turniej o Puchar Redakcji Sportu z udziałem reprezentacji Czechosłowacji, NRD, Rumunii i Polski). Z kolei w 1971 roku, Okręgowy Związek Piłki Siatkowej w Katowicach został organizatorem II Ogólnopolskiej Spartakiady Młodzieży.
Mimo reorganizacji polskiego sportu w roku 1973 i rozwiązania wszystkich okręgowych związków, 3 lata później Okręgowy Związek Piłki Siatkowej został reaktywowany. W międzyczasie sukcesów sportowych klubom z naszego regionu także nie brakowało: w 1974 roku siatkarze Płomienia Milowice zdobyli brązowy medal mistrzostw Polski, w 1975 i 1976- wicemistrzostwo kraju, a w 1977 roku zdobyli złote medale. W 1973 roku Puchar Polski zdobyły siatkarki Kolejarza Katowice, a rok później ich koleżanki z Płomienia Milowice sięgnęły po mistrzostwo kraju. W 1976 roku czterech siatkarzy Płomienia Milowice zostało mistrzami olimpijskimi (Ryszard Bosek, Zbigniew Zarzycki, Wiesław Gawłowski i Włodzimierz Sadalski). Już 2 lata później (1978r.) przyszedł wielki sukces siatkówki klubowej w świecie: Płomień Milowice zdobył w Bazylei Puchar Europy Mistrzów Krajowych!
LATA OSIEMDZIESIĄTE
Na początku lat osiemdziesiątych Okręg zdobył najsilniejszą pozycję w Polsce- w rozgrywkach centralnych grało kilkanaście drużyn z naszego regionu. Wielkimi wydarzeniami na Śląsku były mecze reprezentacji Polski z drużyną USA (katowicki Spodek) oraz Brazylii (Katowice i Sosnowiec). Lata osiemdziesiąte to także- oprócz rozgrywek centralnych- rozkwit rozgrywek w wielu klasach i kategoriach wiekowych. W makroregionie śląskim prowadzone były klasy międzywojewódzkie kobiet i mężczyzn, półfinały i finały juniorek i juniorów, półfinały i finały juniorek i juniorów młodszych, rozgrywki Pucharu Polski kobiet i mężczyzn (w 1985r. Puchar Polski mężczyzn zdobyli siatkarze Płomienia). W województwie katowickim prowadzone były także rozgrywki klasy okręgowej kobiet i mężczyzn, klasy A mężczyzn, juniorek i juniorów, juniorek i juniorów młodszych, młodzików i młodziczek, eliminacje wojewódzkie Pucharu Polski, rozgrywki Interligi Polska-Czechosłowacja w kategorii kobiet i mężczyzn, juniorek i juniorów.
W 1989r. w Częstochowie rozegrany został turniej kwalifikacyjny do mistrzostw Europy, a rok później w Bielsku-Białej reprezentacja Polski kobiet pokonała w eliminacjach mistrzostw świata Czechosłowację.
LATA DZIEWIĘĆDZIESIĄTE
Początek lat dziewięćdziesiątych to dla śląskiej siatkówki lata dość trudne. W 1991r. zlikwidowana została żeńska sekcja Płomienia Milowice, a legendarny męski Płomień rozpadł się i został wchłonięty przez klub Górnik Kazimierz. Sukcesów sportowych jednak nie można było okręgowi odmówić: w latach 1993-95 mistrzem Polski był AZS Yawal Częstochowa, a w 1996- siatkarze Kazimierza Płomienia Sosnowiec oraz siatkarki BKSu Stali Bielsko-Biała. W 1994r. trenerem reprezentacji Polski mężczyzn został trener BBTS- Wiktor Krebok. Popularność zaczęła zdobywać także siatkówka plażowa. W pierwszych mistrzostwach Polski rozegranych w 1994r. w Sopocie wicemistrzami kraju zostali siatkarze BBTS Włókniarz Bielsko Biała, Zdzisław Jabłoński i Albert Semeniuk, a brązowe medale wywalczyli zawodnicy Kazimierza Płomienia: Rafał Legień i Jarosław Jasiński.
W 1999r., kiedy w Polsce przeprowadzono reformę administracyjną, powstało województwo Śląskie. W związku z tym przyszedł także czas na reorganizację struktur sportowych i tak 7 czerwca 1999 roku powołano do życia Śląski Związek Piłki Siatkowej z siedzibą przy ul. Dworcowej 15.
WEJŚCIE ŚLĄSKIEJ SIATKÓWKI W NOWE TYSIĄCLECIE
Koniec lat dziewięćdziesiątych to zarazem początek wielkiego boomu na siatkówkę w Polsce. Rosnąca popularność dyscypliny przyszła wraz ze zgłoszeniem naszej reprezentacji do rozgrywek Ligi Światowej w 1998 roku. W związku z wymogami dotyczącymi hal, w których rozgrywać się mogły mecze, katowicki Spodek stał się najważniejszym obiektem polskiej siatkówki. To tutaj w 1998 roku naprzeciwko biało-czerwonych stanęły reprezentacje Brazylii i Jugosławii, w 1999r. Rosji, a w roku 2000- USA. W styczniu 2000 roku w Spodku rozegrany został europejski turniej kwalifikacyjny do Igrzysk Olimpijskich w Sydney. To właśnie moment tego turnieju stał się jednym z najlepiej zapamiętanych i zarazem najbardziej dramatycznych momentów polskiej siatkówki: nasza reprezentacja przegrała mecz z Jugosławią 1:3, prowadząc w czwartym secie 23:17. Takiej ciszy, jaka zapanowała po ostatnim gwizdku sędziego Spodek chyba już nigdy później nie usłyszał.
Od pierwszego występu Polski w Lidze Światowej rozgrywki te zagościły w Katowicach na stałe, a po finałach zorganizowanych tutaj w roku 2001, Spodek okrzyknięty został przez FIVB mekką światowej siatkówki.
Sukcesów nie brakowało także naszym klubom w rozgrywkach ligowych. W latach 1997 i 1999 mistrzem kraju został AZS Yawal Częstochowa. W 2000r. z kolei złoty medal mistrzostw Polski wywalczyły siatkarki z Dąbrowy Górniczej- Dorota Wojtczak i Maria Romel- tym razem na plaży.
Początek XXI również obfitował w medale: częstochowska Galaxia kilkakrotnie stawała na podium mistrzostw Polski, w 2003r. mistrzyniami kraju zostały siatkarki BKS Stal Bielsko-Biała, a w 2004 siatkarze Ivett Jastrzębie Borynia. Medali zdobytych przez kluby z naszego regionu w kolejnych latach nowego millenium nie sposób zliczyć. W rozgrywkach męskich medale zdobywały drużyny z Częstochowy i Jastrzębia, wśród kobiet na podium pojawiały się siatkarki z Bielska-Białej oraz Dąbrowy Górniczej.W drużynach reprezentacji Polski wiele było wychowanek Szkoły Mistrzostwa Sportowego z Sosnowca i prężnie rozwijała się także plażówka.
SIATKÓWKA PLAŻOWA NA ŚLĄSKU
Mysłowicki Park Słupna stał się jednym z najważniejszych ośrodków siatkówki plażowej w kraju. To tutaj w roku 2004 siatkarki z Dąbrowy Górniczej Joanna Wiatr i Katarzyna Szałankiewicz (wtedy Urban) zdobyły mistrzostwo Europy do lat 18, a chwilę później na najwyższym stopniu podium stanęli Zbigniew Bartman i Michał Kubiak. Warto wspomnieć, że para Urban/Wiatr to także multimedalistki mistrzostw Polski. Rok później (2005) „Słupna” stała się areną zmagań w mistrzostwach Europy do lat 23, a w roku 2006- mistrzostw świata do lat 21, w których srebrne medale zdobyli Tomasz Sińczak i Rafał Szternel. W 2007 roku mistrzami świata do lat 19 w rozgrywanym w Mysłowicach turnieju zostali Michał Kądzioła (Dąbrowa Górnicza) i Jakub Szałankiewicz.
Mówiąc o mysłowickich turniejach plażówki, nie sposób nie wspomnieć rozgrywanych tutaj w latach 2008-2012 turniejach z cyklu FIVB World Tour oraz Mistrzostwach Świata do lat 23 w latach 2013-2014. W 2013 roku Mazurka Dąbrowskiego ze złotymi medalami na szyjach odśpiewali w Mysłowicach Bartosz Łosiak (Jastrzębie Zdrój) oraz Piotr Kantor (Sosnowiec). Para ta również multimedaliści mistrzostw Polski, w tym mistrzowie Polski z roku 2017, a także wielokrotni medaliści cyklu World Tour. Mysłowicki Park Słupna był także miejscem rozgrywania finałów mistrzostw Polski seniorów i oldboyów w roku 2017. Z regionu pochodzą także wielokrotne medalistki mistrzostw Polski Magdalena Michoń-Szczytowicz i Dorota Wojtczak-Kondyjowska.
foto: Piotr Sumara,PZPS
MAGIA KATOWICKIEGO SPODKA
Po sukcesie finałowego turnieju Ligi Światowej w 2001 roku, FIVB po raz kolejny zawierzyło Katowicom, organizując w Spodku finały popularnej „Światówki” sześć lat później. Turniej ponownie wyznaczył nowe standardy w organizacji imprez siatkarskich na świecie, a Spodek niedługo potem znalazł uznanie także w oczach Europejskiej Konfederacji Siatkówki. CEV powierzył bowiem Katowicom organizację meczów grupowych oraz półfinałowych Mistrzostw Europy w Siatkówce Kobiet w 2009r.
Spodek był także areną rozgrywek w ramach Memoriału Agaty Mróz-Olszewskiej w latach 2009-2011. Później turniej ten przeniesiony został do hali „Centrum” w Dąbrowie Górniczej. W Katowicach odbyła się także IX edycja Memoriału Huberta Jerzego Wagnera.
Złotymi zgłoskami w historii nie tylko polskiej, ale i światowej siatkówki Katowice zapisały się 3 lata temu. To właśnie Spodek został miejscem, w którym reprezentacja Polski zdobyła mistrzostwo Świata. Tłumów, jakie zagościły wtedy w centrum miasta, Katowice wcześniej nie widziały, a władze FIVB podkreślały po turnieju, że takiego wydarzenia, jak katowickie Mistrzostwa Świata 2014, siatkówka jeszcze nie przeżyła!
W roku 2017 Spodek oraz organizatorzy z okręgu śląskiego po raz kolejny obdarzeni zostali międzynarodowym zaufaniem. W ostatnim tygodniu sierpnia rozegrane zostały tutaj mecze grupowe, barażowe oraz ćwierćfinałowe Mistrzostw Europy LOTTO Eurovolley Poland 2017.
MINISIATKÓWKA
W historii Śląska na mapie siatkarskiego świata nie mogłoby zabraknąć miejsca dla najmłodszych adeptów dyscypliny. To tutaj swoje korzenie ma największy na świecie turniej mini-siatkówki, Kinder+Sport, którego finały od 1995 roku organizowane były w Zabrzu przez Śląski Związek Piłki Siatkowej. Mimo zmiany miejsca rozgrywania finałów (w 2016r. była to Częstochowa), turniej w 2017r. powrócił do Zabrza.
foto: Leonard Stankiewicz
Prezesi Śląskiego Związku Piłki Siatkowej:
1957-1959- Władysław Głuszyński
1959-1969- Bolesław Sosnowski
1969-2004- Witold Grochowski
2004-2014- Marek Kisiel
2014-2016- Witold Grochowski
2016- Marcin Weiner
Źródło: informacja własna, Agata Stychno
na podstawie książki „85 lat Siatkówki na Śląsku” autorstwa K. Mecnera